سندروم متابولیک با متابولیسم بدن و نیز با شرایطی تحت عنوان مقاومت به انسولین در ارتباط است.
به صورت طبیعی، دستگاه گوارش و کبد غذاهایی را که می خورید به قند (گلوکز) تجزیه می کنند. خون، این قند را به بافت های بدن منتقل می کند، جایی که سلول ها از آن به عنوان سوخت استفاده می کنند. گلوکز به کمک انسولین وارد سلول های بدن می شود.
در افراد مبتلا به مقاومت انسولین، سلول ها به صورت طبیعی به انسولین پاسخ نمی دهند و گلوکز به آسانی نمی تواند وارد سلول ها شود. در این حالت، بدن بیشتر انسولین ترشح می کند. در نتیجه مقادیر انسولین در خون بسیار بالا خواهد بود. در نهایت زمانی که بدن قادر به ساخت انسولین کافی برای کنترل گلوکز خون نیست، فرد به دیابت مبتلا خواهد شد.
حتی چنانچه سطوح قند خون به حدی زیاد نباشد که بتوان آن را دیابت در نظر گرفت، باز سطوح افزایش یافته گلوکز مضر هستند. پزشکان به این شرایط، مرحله پیش از دیابت می گویند.
انسولین افزایش یافته، سطح تری گلیسرید و دیگر چربی های خون را نیز افزایش می دهد. این شرایط با چگونگی عملکرد کلیه ها نیز تداخل می کنند و موجب افزایش فشار خون می شوند.
این اثرات، فرد را در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته، دیابت و دیگر بیماری ها قرار می دهد.
برخی از افراد به صورت ژنتیکی مستعد مقاومت به انسولین هستند و این استعداد را از والدین خود به ارث می برند.
از عوامل محیطی، چاق بودن و بی تحرک بودن از عوامل اصلی ابتلا به سندرم متابولیک هستند.