جراحی لاپاروسکوپی
جراحی لاپاروسکوپی که جراحی سوراخ کلیدی و جراحی با حداقل تهاجم نیز نامیده می‌شود از طریق سوراخ‌هایی در جدار شکم و نه از طریق باز کردن شکم، انجام می‌گیرد. لاپاروسکوپی در واقع شاخه‌ای از جراحی آندوسکوپی است که از لحاظ پزشکی، تنها در جراحی شکم و لگن بکار می‌رود. جراحی آندوسکوپی در قفسه سینه را توراکوسکوپی می‌نامند.
از طریق انجام آزمایش‌های رادیولوژیک و سونوگرافی، می‌توان برخی بیماری‌های درون شکم و لگن را تشخیص داد اما هر یک از این روش‌ها محدودیت‌های خاص خود را دارند. در بعضی مواقع، نیاز به یک تصویر واضح‌تر از این ناحیه می‌باشد. پیش از این تشخیص بیماری با باز کردن شکم، انجام می‌شد اما امروزه می‌توان محتویات شکم و لگن شامل کبد، کیسه صفرا، آپاندیس، رحم، روده کوچک، تخمدان‌ها و لوله‌های رحم را بدون باز کردن شکم و از طریق دستگاه‌های مخصوص لاپاروسکوپی مشاهده کرد.
مزایا و معایب لاپاراسکوپی
مهم‌ترین سوالی که در این زمینه برای بیماران مطرح می‌شود، مزایا و معایب استفاده از این روش است. البته نباید انتظار داشته باشیم لاپاراسکوپی بدون عارضه باشد و هیچ مشکلی برای فرد ایجاد نکند، ولی در مقایسه با اعمال جراحی باز عوارض بسیار کمتری ایجاد خواهد کرد.
به عنوان مثال چسبندگی یکی از مشکلاتی است که پس از عمل جراحی باز ممکن است برای فرد ایجاد شود، اما در لاپاراسکوپی چون شکم باز نمی‌شود، در معرض هوای محیط قرار نمی‌گیرد و بافت بدن با لوازمی که هنگام عمل باز استفاده می‌شود تماس ندارد، چسبندگی خیلی کمتری ایجاد می‌کند.
یکی از فواید لاپاراسکوپی کوچک بودن اسکار عمل (جای زخم) است، به عنوان مثال اگر عمل جراحی کله سیستکتومی یا برداشتن کیسه صفرا به روش جراحی باز انجام شود، باید برش جراحی حداقل به اندازه بیست و هفت تا سی سانتیمتر ایجاد شود، اما در این روش با سه یا چهار سوراخ نیم سانتیمتری تا حداکثر یک سانتیمتری می‌توان عمل را انجام داد.
با توجه به این که در روش لاپاراسکوپی اسکار عمل کوچکتر از جراحی باز است، انتظار می‌رود عوارض و مشکلات ناشی از برش پوستی پس از عمل نیز کمتر باشد.
این مساله هم از نظر زیبایی به نفع بیمار است و هم به او کمک می‌کند پس از جراحی خیلی سریع‌تر به زندگی روزمره برگردد و کارهای عادی را از سر بگیرد.
یکی دیگر از فواید لاپاراسکوپی کاهش خونریزی است که احتمال نیاز به تزریق خون را کاهش می دهد.
احتمال عفونت نیز در این روش بسیار کمتر است. همچنین در روش جراحی باز، داخل شکم به خوبی روش لاپاراسکوپی روشن نمی‌شود و چون اعضای بدن روی هم قرار گرفته‌اند، ممکن است خیلی از بافت‌ها بخوبی دیده نشود، اما این مشکلات در لاپاراسکوپی وجود ندارد.
البته باید گفت دمیدن گاز داخل شکم که در روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود، برای برخی افراد خطرناک است، بنابراین افرادی که زمینه بیماری‌های قلبی یا تنفسی دارند، باید از این روش استفاده کنند.
لاپاروسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
این روش جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی (بدون هوشیاری و احساس درد) یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌شود اما می‌توان آن را در برخی شرایط، تحت بی‌حسی موضعی نیز انجام داد.
آماده کردن بیمار برای لاپاروسکوپی
معده بیمار باید توسط یک لوله دهانی- معده‌ای (اروگاستریک) تخلیه شود. یک سوند نیز برای تخلیه ادرار کار گذاشته می‌شود. البته در صورتی که عمل جراحی مربوط به قسمت فوقانی شکم بوده، کوتاه مدت و مختصر باشد یا بیمار بلافاصله قبل از عمل دفع ادرار داشته باشد، ممکن است این کار انجام نشود. برای تغییر موقعیت اعضای داخل شکم با نیروی جاذبه زمین و در طول عمل، تخت جراحی تغییر وضعیت و شیب می‌دهد، بنابراین بیمار باید روی تخت محکم نگه داشته شود. وسایل عمل جراحی باز (لاپاروتومی) باید در حین عمل حتماً در دسترس باشد چون ممکن است مجبور شوند عمل لاپاروسکوپی را به لاپاروتومی تغییر دهند یعنی شکم بیمار باز شود.
پر کردن فضای شکم از گاز دی اکسید کربن در لاپاروسکوپی
فضای جراحی باید دید کافی و دسترسی مناسب برای انجام عملیات داشته باشد. با تزریق گاز دی اکسید کربن به داخل شکم، دیواره آن بلند شده و فضای بزرگتری برای جراح به وجود می‌آید. برای این کار یک سوزن را از طریق برش کوچکی بر روی پوست زیر ناف وارد می‌کنند و بعد از سوراخ کردن لایه‌های سطحی و عمقی دیواره شکم، سوزن وارد فضای صفاقی می‌شود. سپس فضای داخل صفاق را با فشاری حدود 10 تا 15 میلیمتر جیوه از گاز دی اکسید کربن پر می‌کنند. یک برش 1 تا 2 سانتیمتری نیز برای ورود لاپاروسکوپ ایجاد می‌گردد که موقعیت برش، بستگی به نوع جراحی دارد.
لاپاروسکوپ چیست؟
لاپاروسکوپ یک تلسکوپ مینیاتوری است با یک سیستم فیبر نوری که نور را به ناحیه جراحی هدایت می‌کند. بدین ترتیب جراح می‌تواند فضای داخل شکم را بر روی مانیتور مشاهده کند. همچنین ابزارهای باریک 5 تا 10 میلیمتری از طریق پورت‌ها، وارد بدن شده تا عملیات را بتوان انجام داد. با استفاده از لاپاروسکوپ، جراح دیدی همانند جراحی باز خواهد داشت و می‌تواند با هر دو دست کار کند در حالی که دستیار وی، دوربین را نگه داشته و احشا را جابجا می‌کند.
قرار دادن پورت‌ها در لاپاروسکوپی
محل قرارگیری پورت‌ها بر روی شکم، طبق یک استاندارد مشخص صورت می‌گیرد.
- پورت دوربین باید بین دو پورت دیگر که ابزارها از طریق آن وارد بدن شده‌اند، قرار گیرد.
- پورت‌های کاری نسبت به پورت دوربین، در وضعیت خارجی‌تر قرار می‌گیرند.
- تمامی پورت‌ها باید حداقل 8 سانتیمتر از یکدیگر فاصله داشته باشند تا بین عملکرد لاپاروسکوپ و ابزارهای جراحی تداخل ایجاد نشود.
وجوه تمایز جراحی لاپاروسکوپی از جراحی باز
اندازه برش‌ها در لاپاروسکوپی بسیار کوچکتر است و در نتیجه اثر آن بر روی پوست کمتر می‌باشد به عنوان مثال به جای یک برش 20 سانتیمتری در جراحی برداشتن کیسه صفرا به روش باز، از 5-2 برش 5 تا 10 میلیمتری استفاده می‌شود.
روش لاپاروسکوپی برای به حداقل رساندن خونریزی‌های جراحی و کاهش زمان بهبود، طراحی شده است. دردهای بعد از جراحی در لاپاروسکوپی کمتر است و بیمار بعد از یک هفته می‌تواند بطور کامل فعالیت‌ها روزانه خود را از سر گیرد.
به طور کلی هر جراحی را که بتوان به صورت باز انجام داد، با روش لاپاروسکوپی نیز قابل انجام خواهد بود اما این بدان معنا نیست که این جراحی‌ها باید با روش لاپاروسکوپی انجام شود.
بطور کلی در مقايسه با عمل جراحی باز اين روش دارای مزايای بسيار است. به عنوان مثال:
- کاهش درد
- کاهش زمان بهبودی
- کاهش چسبندگی
- کاهش هزينه ( زيرا بيمار زمان کمتری احتياج به مراقبتهای ويژه و بستری شدن در بيمارستان دارد)
- کاهش خونريزی
- کاهش عفونت
- کاهش بيهوشی
- کاهش مدت زمان جراحی
امروزه از تکنيک لاپاراسکوپی در بسياری از اعمال جراحی نظير، کيسه صفرا، بای پس معده، جايگذاری حلقه به دور معده، برداشتن قسمتی از روده، برداشتن تومورها و... استفاده می شود.
معایب لاپاروسکوپی
- ابزارهای لاپاروسکوپی گران است و در تمامی بیمارستان‌ها وجود ندارد.
- جراح نیاز به مهارت زیادی برای انجام جراحی دارد (به دلیل دید محدود، دشوار بودن هماهنگی چشم و دست و کاهش حس لامسه).
قبل از جراحی لاپاروسکوپی
حداقل 12 ساعت قبل از جراحی، از خوردن و آشامیدن خودداری کنید. خالی بودن معده به جلوگیری از استفراغ در حین عمل کمک می‌کند.
در صورت وجود هر یک از موارد زیر، قبل از جراحی پزشک را مطلع کنید.
- حساسیت به داروها مانند بی‌حس کننده‌ها
- مصرف داروهای خاص مانند ضد انعقادها و آسپرین
- ابتلا به بیماری‌های خاص مانند مشکلات خونریزی
- بارداری یا احتمال آن
قبل از عمل لاپاروسکوپی به این نکات نیز توجه کنید.
- در صورت مصرف داروهای خاص، در مورد قطع آن قبل از جراحی از پزشک بپرسید.
- هر گونه جواهرات، عینک و دندان مصنوعی را در خانه بگذارید.
- نیم ساعت قبل از جراحی، مثانه خود را خالی کنید.
حین جراحی لاپاروسکوپی
- یک رگ از شما گرفته شده تا داروها و مایعات به شما تزریق گردد.
- در صورتی که نیاز به بیهوشی عمومی باشد، لوله‌ای وارد نای شما شده یا ماسک اکسیژن متصل می‌شود تا تنفس به راحتی انجام گیرد.
- سوند از طریق پیشابراه برای تخلیه مثانه کار گذاشته می‌شود.
- سطحی از موهای قسمت تحتانی شکم تراشیده می‌شود.
- ناحیه شکم و لگن با مواد ضد عفونی‌کننده تمیز می‌شود.
بعد از عمل لاپاروسکوپی
- شما حدود 1 تا 4 ساعت در اتاق ریکاوری می‌مانید تا کاملاً به هوش آیید. پرستار نبض و درجه حرارت بدن شما را مرتباً کنترل می‌کند.
- اگر احساس درد یا تهوع دارید داروی مناسب از طریق سرم تجویز می‌شود. به محض اینکه پزشک اجازه نوشیدن مایعات دهد، داروها به صورت قرص به شما داده خواهد شد. زمان اجازه برای نوشیدن مایعات در جراحی‌های مختلف، متفاوت است به عنوان مثال در مورد کیسه صفرا، حدود 6 ساعت پس از عمل است.
- به محض اینکه بتوانید مثانه خود را خالی کنید به شما اجازه رفتن به خانه داده خواهد شد در غیر این صورت توصیه می‌شود که همچنان در بیمارستان بمانید.
- ممکن است دردی در ناحیه نای احساس کنید یا خشونت صدا داشته باشید. این امر به دلیل جایگذاری لوله درون نای است.
کدام دسته از جراحی‌ها را می‌توان به وسیله لاپاروسکوپی انجام داد؟
حدود 80 درصد از اعمال جراحی شکمی و قفسه سینه به خصوص اعمال جراحی شکمی و لگن با لاپاروسکوپی انجام می‌شود. به عنوان مثال برداشتن کیسه صفرا به علت سنگ، آپاندیسیت، ترمیم فتق‌های کشاله ران، شکم و فتق‌های بعد از عمل جراحی باز، رزکسیون معده، رزکسیون روده باریک و بزرگ به علت بیماری‌های التهابی و بدخیم، کوچک کردن معده و انداختن حلقه به دور معده (Gastric Banding) برای درمان چاقی، نفرکتومی، واریکوسل، کیست‌های کلیوی و اخیراً پروستاتکتومی، همچنین کلیه اعمال جراحی که در زنان بر روی رحم و تخمدان‌ها صورت می‌گیرد مانند هیسترکتومی (خارج کردن کامل رحم)، برداشتن تخمدان‌ها و کیست‌های تخمدان، بستن لوله‌های رحم، حاملگی خارج رحمی و اعمال جراحی بر روی ریه و بعضی از بیماری‌های قلبی به وسیله لاپاروسکوپی انجام می‌شود.
یکی از اندیکاسیون لاپاروسکوپی در بیمارانی است که مشکلات حاد شکمی دارند و یا به علت تصادف دچار آسیب شده‌اند اما با امکانات موجود امکان تشخیص قطعی وجود ندارد. همچنین در بیمارانی که مشکل نازایی دارند، برداشتن نمونه از ارگان‌های داخلی شکم جهت تشخیص نهایی می‌باشد.