جراحی سرطان معده
سرطان معده
سرطان معده یکی از بیماریهای شایع در سراسر جهان است اما در بعضی از مناطق شیوع بالاتری دارد. این مناطق شامل ژاپن، چین، شیلی، ایرلند و نواحی شمال ایران است. بیشتر در سنین بالای 60 سال دیده میشود اما در سنین پایینتر نیز امکان بروز دارد. این بیماری بیشتر در افرادی دیده میشود که از نظر اجتماعی و اقتصادی در طبقات پایین جامعه هستند. مشخص شده است در بروز این بیماری عوامل محیطی تأثیر گذارند که این عوامل از سنین کودکی در فرد اثر کرده و او را در سنین بزرگسالی دچار این بیماری میسازد. مصرف طولانی مدت غذاهای نمک زده، دودی و خشک شده که حاوی مقادیر زیادی نیترات هستند، خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش میدهند. این غذاها که سوسیس، کالباس و ماهی دودی را نیز شامل میشود به علت تبدیل نیترات به نیتریت توسط باکتریهای معده، میتوانند سرطانزا شوند.
هلیکوباکترپیلوری یکی از شایعترین انواع این باکتریها است علاوه بر این هلیکوباکتر با ایجاد التهاب مزمن مخاط معده، کاهش ترشح اسید و متعاقب آن افزایش تعداد باکتریها میتواند باعث ایجاد سرطان معده گردد.
علل دیگر سرطان معده شامل زخمهای معده و پولیپهای ادنوماتوز است. از علل دیگر مصرف غذاهای مانده و یا غذاهایی است که نیاز به نگهداری در یخچال دارند که به علت افزایش رشد باکتریها در این غذاها و افزایش نیترات موجود در آن، میتواند باعث رشد سلولهای سرطانی گردد.
سرطانهای معده وقتی سطحی و از نظر جراحی قابل برداشت باشند، کاملاً علاج پذیرند.
درمان
سرطان معده از سرطانهاي شايع دستگاه گوارش فوقاني است. به علت وضعيت خاص آناتوميك، حجم و غدد لنفاوي وسيع اطراف آن، سرطان معده هم دير علامت ميدهد و هم به سرعت به ارگانهاي مجاور دور و نزديك خود دستاندازي ميكند. اين دو امر مهم موجب گرديده است كه بيماران در مراحل پيشرفته خود به پزشک مراجعه كنند.
گاستركتومي یا برداشتن معده درمان این بیماری تلقی میشود. این عمل جراحی که معمولاً به صورت جراحی با باز کردن شکم انجام میشود، به دست افراد با تجربه در زمینه لاپاروسکوپی پیشرفته میتواند با کمک لاپاروسکوپ انجام گیرد. دکتر نظری برای اولین بار در ایران توانستند که با موفقیت کامل این عمل جراحی فوق العاده را به روش لاپاروسکوپی و بدون باز کردن شکم، در بیمارستان عرفان و بر روی یک بیمار مرد با زخم سرطانی معده، انجام دهد. از آن موقع تا به حال این عمل جراحی پیشرفته لاپاروسکوپی در بیماران مناسب، مکرراً توسط ایشان انجام میشود.
گاستركتومي
به معني برداشتن تمام يا قسمتي از معده از طريق جراحي ميباشد که شامل موارد زیر است.
- گاستروكتومي پارشيال یا دیستال معده: گاستركتومي پارشيال بسيار متداول است كه در آن ديستال معده به علاوه انتروم معده كه شامل سلولهاي ترشح كننده و بخشي از بدنه معده كه داراي مقدار زيادي توده سلولي پاريتال است، برداشته ميشود. گاستركتومي پارشيال اغلب همراه واگوتومي به منظور كاهش بيشتر تحريك ترشحات معده انجام ميشود. در پي اين عمل، كاهش خروجي ترشحات معده صورت ميگيرد. این جراحی شامل انواع زیر است.
گاسترودئودنوستومي: برداشتن قسمت تحتاني ناحيه انتر معده همراه با برداشتن قسمت كوچكي از دوازدهه و پيلور. قسمت باقيمانده معده به دوازدهه (بيلروت 1) يا به ژژونوم (بيلروت 2) وصل ميشود.
گاستروژژونوستومي: برداشتن قسمت تحتاني ناحيه انتر معده همراه با برداشتن دوازدهه و پيلور. قسمت باقيمانده معده به ژژونوم (بيلروت 2) وصل ميشود. - گاستركتومي ساب توتال همراه با آناستوموز بيلروت 1 يا 2: برداشتن يك سوم تحتاني معده و متصل كردن قسمت باقيمانده به دوازدهه يا ژژونوم.
- گاستركتومي كامل: برداشت كامل معده و پيوند زدن مري به ژژونوم (ازوفاگوژژونوستومي) است. اين عمل ممكن است براي درمان سرطان پيشرفته معده يا سندرم زولينگر-اليسون كه با اقدامات محافظت كننده كنترل نميشود، بكار رود.
عمل جراحی گاسترکتومی که معمولاً به صورت جراحی با باز کردن شکم انجام میشود، به دست افراد با تجربه در زمینه لاپاروسکوپی پیشرفته میتواند با کمک لاپاروسکوپ انجام گیرد.
دکتر نظری برای اولین بار در ایران با موفقیت کامل این عمل جراحی فوق العاده را در بیمارستان عرفان، به روش لاپاروسکوپی بدون باز کردن شکم در بیماران با زخم سرطان معده انجام میدهد.
از میان اعمال جراحی لاپاروسکوپی که توسط دکتر نظری به طور متداول و معمول در بیماران با مشکلات معده انجام میشوند میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- گاسترکتومی کامل یا ناقص معده همراه با آناستوموزهای مختلف در بیماران سرطانی
- گاسترکتومی اسلیو جهت درمان چاقی مرضی (Morbid Obesity)
- بایپس معده در بیماران چاق
- واگوتومی با پیلوروپلاستی یا گاستروژژونوستومی در انسداد خروجی معده یا هیپراسیدیتی
آموزش بيماران هنگام ترخيص
- آموزش در ارتباط با روشهاي حفظ تغذيهاي:
خوردن وعدههاي غذايي مختصر با برنامهريزي منظم
آرام غذا خوردن و كاملاً جويدن غذا
تجويز مكملهاي ويتاميني و معدني طبق دستور
تجويز آنزيمهاي لوزالمعدهای و يا نمكهاي صفراوي طبق دستور
تزريقات منظم ويتامين 12B و پيگيري آزمايشهاي خوني
آموزش در مورد بروز اسهال (انواع آن) و داروهاي ضد اسهال - آموزش به بيمار تا در مورد علایم زیر هوشیار باشد:
سندرم دامپينگ زودرس (گرفتگي عضلات شكم، ضعف، برافروختگي چهره، تپش قلب و سرگيجه)
سندرم دامپينگ تأخيري (اضطراب، تپش قلب، سرگيجه، ضعف و عرقريزي) - آموزش به بيمار براي گزارش موارد زير:
تهوع مداوم، نفخ شكم، ناراحتي، خستگي و ضعف مداوم، مدفوع چرب و داراي بوي بد، درد يا سوزش اپي گاستريك.
سؤالات رایج
سرطان یعنی رشد ، تکثیر و گاهی انتشار غیر طبیعی سلولهای بدن. جسم انسان از میلیونها میلیون سلول تشکیل شده است که در کنار هم ، بافتهایی مانند ماهیچه ها ، استخوان و پوست را می سازند. اغلب سلولهای طبیعی بدن در پاسخ به تحریکاتی که از داخل و خارج بدن به آنها وارد می شود، رشد و تولیدمثل می کنند و در نهایت می میرند. اگر این فرآیند در مسیر تعادل و صحیح خوداتفاق بیفتد ، بدن سالم می ماند و عملکرد طبیعی خود را حفظ می کند. اما مشکلات ، زمانی شروع می شود که یک سلول طبیعی دچار " جهش " و یا تغییر شده و به سلول سرطانی تبدیل می شود. یک سلول طبیعی ممکن است بدون هیچ دلیل واضحی به یک سلول سرطانی تبدیل شود ، ولی در اغلب موارد ، تبدیل در اثر مواجهه مکرر با مواد سرطان زا مانند الکل و دخانیات صورت می گیرد. شکل ظاهری و نیز عملکرد سلولهای سرطانی شده با سلولهای طبیعی تفاوت دارد. جهش یا تغییر ایجاد شده درDNAیا ماده ژنتیکی سلول اتفاق می افتد .DNA همان مسئول کنترل شکل ظاهری و عملکرد سلول است. وقتی DNA یک سلول تغییر می کند ، آن سلول با سلولهای سالم کنار خود تفاوت می یابد و دیگر کارسلول های طبیعی بدن را انجام نمی دهد. این سلول تغییر یافته از سلولهای همسایه اش جدا می شود و نمی داند چه زمانی رشدش باید به پایان برسد و بمیرد . به عبارت دیگر سلول تغییر یافته از دستورها و علائم داخلی که سلولهای دیگر در کنترل آنها هستند ، پیروی نمی کند وبه جای هماهنگی با سلولهای دیگر خودسرانه عمل می کند. این سلول " جهش یافته " تقسیم و به 2 سلول جدید " جهش یافته" تبدیل می شود و این فرآیند به همین ترتیب ادامه می یابد تا همان یک سلول موذی به توده ای از سلولها که " تومور" نامیده می شود، تبدیل می گردد. گاهی این تومورها خوش خیم بوده و رشد نمی کنند. ولی در صورتی که سلولهای تومور رشد کنند و تقسیم شوند و سلولهای طبیعی اطراف خود را ازبین ببرند و به نقاط دیگر بدن هم دست اندازی کنند ، تومور" بدخیم " محسوب می شود. بزرگترین خطرتومورهای بدخیم ،توانایی آنها در حمله به بافتهای سالم وپخش شدن در بدن است. هر چه تومورها رشد کنند و بزرگتر شوند ، جلوی رسیدن مواد غذایی و اکسیژن را به سلولهای سالم می گیرند وبا پیشرفت سرطان ، سلولهای سالم می میرند و عملکرد و سلامت بیمار ازبین می رود . اگر جلوی این فرآیند گرفته نشود، سرطان به مرگ می انجامد.
سرطان معده بیشتر در افراد میانسال و مسن دیده می شود و در آقایان بیشتر از خانم ها دیده می شود. سابقه عفونت های هلیکو باکتر پیلوری می تواند علت مهمی در ابتلا این بیماری باشد و همچنین زمینه ژنتیک نیز می تواند سبب ایجاد سرطان در افراد جوان و میانسال باشد. این سرطان ممکن است همراه سرطان هایی مانند سرطان کلیه، مغز و پوست نیز دیده شود.
عوامل زمینه ساز این بیماری عبارتند از سابقه رادیوتراپی معده (به هر علتی که باشد)، مصرف زیاد و طولانی مدت غذاهای کنسرو شده، غذاهای دودی و غذاهایی که مواد نگهدارنده در آن به کار برده شده است. مصرف غذاهای مانده می تواند زمینه ابتلا به سرطان معده را بیشتر کند. سرطان معده با توجه به پیشرفت بهداشت در کشورهای غربی کاهش پیدا کرده(به جز سرطان کاردیا و فوندوس معده)، ولی در کشورهای جهان سوم نه تنها کاهش پیدا نکرده، بلکه در بعضی از نقاط افزایش نیز یافته است.
مصرف زیاد و طولانی مدت غذاهای کنسرو شده، غذاهای دودی، غذاهایی که مواد نگهدارنده دارند و نیز غذاهای مانده از عوامل زمینه ساز سرطان معده هستند. پس از مصرف غذاهای بیرون و آماده تا حد ممکن پرهیز کنید.
علایم سرطان معده عبارتند از: درد در ناحیه شکم (قسمت فوقانی، میانی شکم و اپی گاستریک) و احساس توده در شکم ( که از علایم دیررس و پیشرفته این بیماری می باشد)، احساس خستگی و ضعف و بی حالی که می تواند این علایم ثانویه ی کم خونی باشد. همچنین بی اشتهایی، به ویژه بی اشتهایی به غذاهای گوشتی و کاهش وزن که گاهی با اتساع شکم و آسیت (جمع شدن آب در شکم) همراه می شود. ممکن است همراه با توده باشد که دراین صورت می تواند باعث انسداد روده گردد. گاهی نیز بیماران با علایم متاستاتیک به پزشک مراجعه می کنند مانند درگیری غدد لنفاوی ناحیه گردن که باعث بزرگی در این ناحیه می شود و یا علایم دیگر متاستاز مانند زردی و برآمدگی شکم که نشانه درگیری کبد است. شایع ترین علایم سرطان معده شامل درد شکمی و لاغری می باشد.
برای تشخیص این بیماری در کشوری مانند ژاپن از سن 40 سالگی به بعد از اسکرینیگ (Screening) استفاده می کنند، یعنی بیماران را به طور دوره ای بررسی می کنند و با فلورسنت، محل هایی را که دچار دیسپلازی اند، تشخیص می دهند و نمونه برداری می کنند. مجموعه این بررسی ها باعث تشخیص زودرس بیماری می شود، ولی در سایر کشورها این روش انجام نمی شود و وقتی بیمار علامت دار می شود، به پزشک مراجعه می کند. لازم است از سنین متوسط به بالا، بررسی آندوسکوپی دوره ای در ناحیه معده به عمل آید و در صورت مشاهده ضایعات برجسته و تومورال یا ضایعات زخمی، از سطح مخاط معده نمونه برداری انجام شود. نکته مهم در نمونه برداری این است که جهت تایید قطعی لازم است از ضایعه مشکوک حدود 6 الی 9 بار نمونه برداری به عمل آید تا با اطمینان بیشتری سرطان معده تشخیص داده شود. از رادیوگرافی با ماده حاجب، در مواردی که شخص تحمل آندوسکوپی را ندارد(ماندن افراد پیر و کسانی که دارای مشکلات روانی می باشند) استفاده می شود. جهت تشخیص گسترش بیماری می توان از CT scan و CT شکم و سونوگرافی شکم و کبد استفاده کرد.
براي پيشگيري
- از كشيدن سيگار خودداري كنيد
- رژيمهاي غذايي شامل غذاهاي دودي، گوشتي و نمك اندود را كمتر مصرف كنيد
- به علائم سوءهاضمه كه بيش از چند روز طول بكشند، توجه كنيد
- رژيم غذايي مغذي و متعادل را استفاده كنيد
- در صورت لزوم آزمايشهاي سالانه غربالگري را كه توسط پزشك توصيه شده انجام دهيد
- استفاده از ماهي و سبزيجات تازه محتوي ويتامينA و C را كه احتمال ابتلا به سرطان معده را كاهش ميدهند فراموش نكنيد
-گوشت قرمز را به اندازه مصرف كنيد. استفاده از گوشت قرمز بيش از 13 بار در هفته احتمال سرطان معده را 2 برابر ميكند بخصوص اگر گوشت به صورت كبابي، پخته شود
-مصرف نمك وغذاهاي سرخ كرده را بسيار محدود كنيد و براي پخت غذا از روشهايي نظير بخارپز كردن و پخت در ماكروويو استفاده كنيد
- از مواد غذايي حاوي آنتياكسيدان نظير كلم بروكلي، هويج و گوجه فرنگي استفاده كنيد
- مصرف پياز و سير، خطر سرطان معده را كاهش ميدهد.