Endoscopic Retrograde Cholangiopancreatography (ERCP)
مقدمه
تکنیک ERCP یک روش بررسی، تشخیص و درمان در سیستم گوارش است که با استفاده از یک آندوسکوپ انعطاف‌پذیر و با بکارگیری تصاویر اشعه ایکس امکان معاینه مجاری صفراوی که در ارتباط با کبد، کیسه صفرا و پانکراس قرار دارد را فراهم می‌آورد.
آندوسکوپ از دهان وارد شده و به آرامی به سمت گلو و در ادامه به داخل مری، معده و دوازدهه هدایت می‌شود. این پیشروی تا جایی ادامه دارد که مجاری از پانکراس و کیسه صفرا به دوازدهه تخلیه می‌شوند.
روش ERCP می‌تواند عوارض مشخصی را نیز در حین معاینه درمان کند. به علاوه اگر رشد غیر معمولی مشاهده شود، ابزاری وجود دارد که می‌توان از طریق آندوسکوپ به داخل بدن ارسال کرد تا نمونه‌ای از بافت را برای انجام آزمایش‌های بیشتر تهیه کند (بیوپسی). اگر سنگ کیسه صفرا در مجرای مشترک صفراوی مشاهده شود، جراح می‌تواند در برخی شرایط سنگ را به وسیله ابراز ورودی از طریق آندوسکوپ خارج کند. همچنین اگر ناحیه‌ای از مجرای صفرا باریک شده باشد از طریق شبکه‌ای توری (Wire-Mesh) و یا یک لوله پلاستیکی که از طریق آندوسکوپ وارد می‌شود، می‌تواند مجدداً به حالت اولیه باز شود.
اهداف جراحی ERCP
جراحی ERCP می‌تواند در موارد زیر انجام گیرد:
- تشخیص دردهای شکمی یا زردی
- یافتن سنگ‌های کیسه صفرا و یا بیماری‌های کبدی، مجاری صفراوی و پانکراس
- برداشتن سنگ‌های کیسه صفرا از مجاری صفراوی؛ در مواردی که مشکلی مانند گرفتگی مجرا، التهاب یا عفونت در مجاری صفراوی یا پانکراس رخ داده باشد.
- باز کردن مجرای صفراوی باریک شده و وارد کردن مسیری برای تخلیه صفرا
- نمونه‌برداری برای انجام آزمایش (بیوپسی)
- اندازه‌گیری فشار داخل مجاری صفراوی (مانومتری)
روند اجرای ERCP
عملیات ERCP باید در یک مرکز درمانی مجهز و توسط پزشکی که دوره‌های تخصصی این تکنیک را گذرانده باشد، انجام شود. بیماران بی‌حسی موضعی را از طریق اسپری بر روی گلو و یا با استنشاق دریافت می‌کنند. ماده بی‌حسی، گلو را تحت تأثیر قرار داده و رفلکس گَگ (Gag Reflex) را آرام می‌سازد.
در صورت نیاز به مسکن، یک سوزن وریدی از دست وارد می‌شود. در حین انجام فرآیند علائم حیاتی بیمار بررسی شده تا اثر مسکن‌ها مشاهده شود.
در حین ERCP بیمار به پشت یا به یک طرف بر روی تخت اشعه ایکس خوابانده می‌شود. پزشک یک آندوسکوپ را از مری به پایین می‌فرستد. تصاویر دریافت شده از طریق دوربین متصل به آندوسکوپ، بر روی مانیتور نشان داده می‌شود. همچنین جهت متورم شدن معده و سهولت معاینات پزشک، از طریق آندوسکوپ هوا به داخل معده بیمار پمپ می‌شود.
زمانی که پزشک پاپیلای دوازدهه را مشاهده می‌کند یک لوله سر بسته به نام کاتتر از درون آندوسکوپ فرستاده می‌شود و از طریق حفره پاپیلا هدایت می‌گردد. هنگامی که کاتتر در درون پایپلا قرار می‌گیرد، پزشک یک ماده رنگی به داخل مجرا تزریق می‌کند. این ماده رنگی که به عنوان عامل تمایز (Contrast Medium) شناخته می‌شود، امکان مشاهده مجاری صفراوی را از طریق اشعه ایکس فراهم می‌آورد. اشعه ایکس در ادامه برای معاینه مجرا، گرفتگی و یا باریک شدن آن استفاده می‌شود.
در حین ERCP، امکان انجام اقدامات درمانی در ناحیه باریک و یا مسدود وجود دارد. همچنین مشاهده مجرا حین درمان، با استفاده از ویدیوهای اشعه ایکس که به فلوروسکوپ معروفند ممکن خواهد بود. با ورود ابزاری خاص از درون آندوسکوپ و هدایت آن به داخل مجرا امکان باز کردن گرفتگی آن، شکستن یا برداشتن سنگ‌های کیسه صفرا، برداشتن تومور و یا ورود استنت‌ها فراهم می‌شود. استنت‌ها مجراهای باز شونده فلزی و یا پلاستیکی هستند که در ناحیه باریک شده مجرای صفرا قرار گرفته و آن را باز نگه می‌دارد تا اینکه مایع صفرا یا پانکراس جریان یابد. با بکارگیری نوعی از بیوپسی که براش سیتولوژی نام دارد امکان برداشتن سلول‌هایی از داخل مجرای صفرا فراهم می‌شود. سلول‌های جمع‌آوری شده به وسیله مشاهدات میکروسکوپی برای مطالعه عفونت یا سرطان استفاده می‌شوند.
در مواردی نیز بعد از جراحی کیسه صفرا و در شرایطی که بیمار به ترشح صفرا از ناحیه جراحی شده مشکوک باشد ERCP انجام می‌گیرد. طی این فرآیند یک استنت موقت جهت متوقف کردن ترشح تعبیه می‌شود.