کیست تخمدان

کیست تخمدان کیسه پر از آب یا خونی در تخمدان است که اغلب هنگام تخمک گذاری به وجود می‌آید یعنی زمانی که تخمک از تخمدان آزاد می‌شود. اگر چه خیلی اوقات علت مشخصی ندارند اما در اغلب موارد از اختلالات هورمونی ناشی می‌شوند. اختلالاتی که در مرحله اول دوره عادت ماهانه را به تعویق می‌اندازد و بیشتر به صورت کیست‌های فیزیولوژی بروز می‌کند.
در کیست‌های فیزیولوژی که به آن‌ها کیست‌های ساده نیز می‌گویند، تخمک‌هایی که باید ماهانه آزاد شود، آزاد نمی‌شوند و تا اندازه 5-4 سانتیمتر رشد می‌کنند. در این نوع از کیست، کیسه پر از آب در تخمدان تشکیل می‌شود و اغلب درد جسمانی ندارد و تنها با عقب افتادن دوره عادت ماهانه مشخص می‌شوند. البته یکسری کیست تخمدان وجود دارد که فیزیولوژی نیستند و بیمار هر وقت عادت ماهانه می‌شود در مخاط رحم وجود دارد که به آن کیست اندومکسیوما می‌گویند. داخل آن‌ها پر از خون است و از آنجا که خون راه خروج ندارد، این کیست‌ها با سیکل پریودی کوچکتر نشده بلکه بزرگ هم می‌شوند. در این شرایط می‌گوییم که کیست اندومکسیوزیس است و با روش‌های دارویی قابل درمان نیست.
زنان دو تخمدان دارند که محل ذخیره و آزاد کردن تخمک (Egg) است. سایز هر تخمدان به اندازه یک گردو است و در دو طرف رحم قرار دارند. تخمدان در هر ماه یک تخمک تولید می‌کند که این فرآیند سیکل قاعدگی ماهانه در زن است. تخمک در داخل کیسه‌ای به نام فولیکول (Follicle) محبوس است. تخمک در داخل تخمدان رشد می‌کند تا زمانی که رحم برای پذیرش آن آماده شود. مخاط رحم در این دوره ضخیم شده و خودش را برای حاملگی آماده می‌کند. این سیکل هر ماه اتفاق می‌افتد و با لقاح پیدا نکردن تخمک خاتمه می‌یابد. همه محتویات رحم اگر تخم لقاح پیدا نکند، خارج می‌شود که این فرآیند، سیکل قاعدگی نامیده می‌شود.
در تصویر سونوگرافی، کیست تخمدان شبیه حباب دیده می‌شود. این کیست محتوی مایع است و به وسیله یک دیواره نازک احاطه می‌گردد. این نوع کیست، کیست فانکشنال یا عملی تخمدان یا کیست ساده نامیده می‌شود.

علایم کیست تخمدان

تنها علایم کیست تخمدان دردهای لگنی و عقب افتادن زمان عادت ماهانه است. در اغلب موارد، فرد هیچ دردی را در بدن خود حس نمی‌کند اما زمانی دارای علامت می‌شود که کیست دور پایه خود پیچ می‌خورد و کیست تورسیون پیدا کرده و در این شرایط بیمار درد زیادی دارد.
کیست تخمدان اغلب باعث ایجاد چاقی، عضلات و استخوان‌های درشت، رویش مو بر روی صورت و بدن، خصوصیات مردانه، آکنه و عادت ماهیانه نامنظم می‌شود. کیست تخمدان باعث ناباروری، افزایش ابتلا به دیابت، سکته، حملات قلبی و سرطان رحم می‌شود. یک تحقیق در ایتالیا نشان داد که مصرف داروی گلوکوفاژ (متفورمین) و رژیم غذایی که دارای کربوهیدرات‌های کامل (مانند غلات کامل و سبوس‌دار) باشد، این بیماری را درمان می‌کند. مطالعات ثابت کرده است داروها و رژیمی که برای درمان دیابت استفاده می‌شوند و همچنین داروهایی که از عمل هورمون‌های مردانه در زنان جلوگیری می‌کنند باعث جلوگیری از عوارض این بیماری می‌شوند.
عوارض این بیماری شامل دیابت، حملات قلبی، چاقی، خصوصیات مردانه مانند رویش مو بر روی بدن، جوش زدن، عضلات و استخوان‌های درشت می‌باشد و پروژسترون (هورمون زنانه) باعث پیشگیری از ابتلا به سرطان رحم می‌شود.
یک دختر بعد از تولد ۴ میلیون تخمک دارد که هر ماه یکی از تخمک‌ها در یک فرد سالم بعد از طی مراحلی کامل می‌شود و به داخل رحم پرتاب می‌گردد. در افرادی که تخمک کامل شده ولی به داخل رحم پرتاب نمی‌شود، بیماری کیست تخمدان دیده می‌شود. افزایش مقدار انسولین و هورمون مردانه در این بیماری باعث می‌شود، تخمدان‌ها هورمون مردانه ساخته و باعث پیدایش آکنه و موهای ضخیم و تیره رنگ بر روی بدن شود.
گلوکوفاژ، Actos و Avandia داروهایی هستند که باعث کاهش مقدار انسولین و کاهش هورمون مردانه (تستوسترون) در خون می‌شوند. بنابراین بایستی در این بیماری رژیم غذایی بر اساس غلات و دانه‌های کامل و سبوس‌دار باشد و مصرف محصولات فرآوری شده و پخته مانند انواع شیرینی و ماکارونی محدود شود. همچنین داروهایی که مانع از عمل هورمون مردانه در بدن می‌شوند باعث کاهش ویژگی‌های مردانه و کاهش کلسترول شده و به حمل تخمک‌ها از تخمدان به رحم کمک می‌کنند اما داروهای ضد دیابت مؤثرترند.
این بیماری احتمال ابتلا به سرطان رحم را افزایش می‌دهد بنابراین داروهای ضد بارداری که دارای هورمون پروژسترون هستند برای این افراد تجویز می‌شوند و اگر اضافه وزن دارند باید وزن خود را کاهش دهند.
اگر فکر می‌کنید دچار این عارضه هستید و یکی از علایم ذکر شده در بالا را دارید حتماً با مراجعه به پزشک زنان، یک سونوگرافی از تخمدان‌ها و رحم انجام دهید. حتی اگر شما مبتلا به کیست تخمدان نباشید، ممکن است یکی از علایم بالا را داشته باشید.
برنامه غذایی که شما در این شرایط بایستی رعایت کنید به صورت زیر است.

• عدم مصرف یا مصرف کم انواع شیرینی، کیک و کلوچه، ماکارونی، نان‌های سفید و غذاهایی که شکر به آن‌ها اضافه شده است مانند آبمیوه‌های مصنوعی، انواع ساندیس و نوشابه.
• مصرف میوه و سبزیجاتی مانند هویج، فلفل، کاهو، کلم، اسفناج و ...
• مصرف داروی ضد دیابت گلوکوفاژ (متفورمین) قبل از هر وعده غذایی

روش‌های درمان

درمان کیست‌های فیزیولوژی که اغلب کیست‌های تخمدان در زنان از این نوع است، با تجویز قرص ضد بارداری LD و HD درمان می‌شود. در این روش با مصرف قرص، فعالیت هورمونی تخمدان متوقف شده و کیست کوچک می‌شود و زمانی که تخمک گذاری صورت نمی‌گیرد، کیست هم به وجود نمی‌آید. این کیست‌ها اغلب پس از گذشت 1 تا ۳ ماه کوچک می‌شود و از بین می‌رود.
اما در نوع اندومکسیوما که داخل آن‌ها پر از خون است، درمان با روش‌های دارویی مؤثر نبوده و بیمار باید لاپاروسکوپی شود که این عمل همراه با بیهوشی است. البته باید توجه داشت چنانچه کیست‌های فیزیولوژی هم بعد از گذشت ۲ تا ۳ ماه کوچک نشوند، حتماً باید عمل لاپاروسکوپی درباره آن‌ها صورت گیرد.