اسپاسم منتشر مري يک اختلال حرکتي مري است که در آن انقباض هاي ناهماهنگ و هم زمان مري هم به صورت خود به خود و هم در هنگام بلع روي مي دهد. اين اختلال حرکتي مري غالباً با درد متناوب قفسه سينه همراه است.
اختلالات حرکتى اوليه در مرى با عملکرد عضلانى غيرطبيعى در مرى که غالباً با درد متناوب قفسهٔ سينه همراه است مشخص مىشوند. اگرچه اين اختلالات بخشى از يک طيف هستند،
بهطور کلى مىتوان آنها را بهصورت زير تقسيمبندى کرد:
آشالازي که در مقالات بعدى توضيح داده مىشود؛ مرى فندقشکن، سندرومى با امواج پردامنهٔ پريستالتيک که در نيمى از بيماران مبتلا به اختلالات حرکتى ديده مىشود؛ اسپاسم منتشر مري، که مشخصهٔ آن انقباضات غير پريستالتيک است، و پرفشارى اسفنکتر تحتانى مري، که شيوع کمترى دارد. در حدود ۳۵% از مبتلايان به اختلالات حرکتى اوليه، در مانومتري، مشخصات بيش از يکى از اين ضايعات يافت مىشود. علت اين اختلالات مشخص نيست، هرچند که استرس مىتواند يافتههاى مانومترى مشابهى در افراد سالم ايجاد کند. ايسکمى مرى نيز از جمله علل فرضى است. تا يکسوم از بيمارانى که مرى فندقشکن دارند دچار ريفلاکس غيرطبيعى معده به مرى هستند و به خوبى به درمان طبى پاسخ مىدهند.
اسپاسم مري ممکن است به ۲ شکل رخ مي دهد:
• اسپاسم منتشر مري:
افراد مبتلا به اسپاسم منتشر مري دچار انقباضات متناوب عضلات مري که اغلب با برگشت مواد غذايي و مايعات همراه است هستند.
• مري فندق شکن:
افراد مبتلا به فندق شکن انقباضات دردناک و قوي در عضلات مري تجربه مي کنند. از دو نوع اسپاسم مري، در مري فندق شکن احتمال کمتري وجود دارد که برگشت غذا و مايعات صورت بگیرد.
هنوز مشخص نيست چه چيزي باعث اسپاسم مري مي شود.
مري سالم غذا را از طريق يک سري انقباض هماهنگ عضلاني، به نام حرکت دودي به معده حرکت مي دهد. اسپاسم مري در اين روند با دشوار ساختن هماهنگ شدن عضلات ديواره پايين مري به منظور انتقال مواد غذايي به معده اختلال ايجاد مي کند.
مکانيسم اسپاسم منتشر مري:
پاتوفيزيولوژي آن مشخص است ولي هايپرتروفي جدار مري و دژنراسيون الياف واگ در جداره مري در اين بيماران ديده مي شود. يعني سلول هاي عصبي جدار مري به صورت ناقص ديده ميشود.علت آسيب نسبي اعصاب مري در بيشتر موارد مشخص نيست(اسپاسم منتشر مري اوليه با علت ناشناخته)همچنين عواملي مانند افرايش سن، بيماري هاي روماتيسمي، ريفلاکس مري، ديابت قندي، انسداد مري، پرتودرماني قفسه سينه،داروهاي گوارشي(هيوسين) و … ممکن است موجب بروز انقباض هاي همزمان مري شود.
علائم و نشانه هاي اسپاسم مري عبارتند از:
• درد فشار ی در قفسه سينه ، که اغلب شديد است، جايي که شما ممکن است آن را با درد قلبي (آنژين) اشتباه بگيريد.
• اشکال در بلع(ديسفاژي)
• اين احساس که يک شي در گلو گير(بغض در گلو) کرده است.
• بازگشت مواد غذايي و مايعات به مري(ترش کردن)
شايعترين علامت، درد متناوب قفسهٔ سينه است که از ناراحتى خفيف تا درد اسپاسموديک شديدى که به درد بيمارى شريان کرونر شباهت دارد تغيير مىکند. اکثر بيماران از ديسفاژى شکايت دارند ولى کاهش وزن ناشايع است.
• بررسىهاى تصويربردارى
ازوفاگوگرام در ۶۰% از بيماران غيرطبيعى است. در فلوئوروسکوپي، اسپاسمهاى منطقهاي، نواحى تنگي، و پريستالسيس ناهماهنگ و نامنظم بهصورت ‘مرى مارپيچ’ يا ‘فنري’ ديده مىشود. غالباً يک فتق هياتال کوچک نيز ديده مىشود؛ ديورتيکول اپىفرنيک شيوع کمترى دارد.
• مانومترى
مانومترى کليد تشخيصى اين اختلالات است. در بيماران مبتلا به اسپاسم منتشر مري، عمل بلع بهجاى ايجاد امواج پريستالتيک طبيعي، انقباضات غير پريستالتيک(همزمان) و تکرارى ايجاد مىکند. بعضى از بيماران، همچنين، امواج غير پريستالتيک بسيار قوى دارند.(۱۴۰ تا ۲۰۰ ميلىمتر جيوه). در حدود ۳۰% از بيماران، اسفنکتر تحتانى مرى در پاسخ به بلع منبسط نمىشود. در مرى فندقشکن پريستالسيس با دامنهٔ بالا(حدود ۲۰۰ ميلىمتر جيوه) اختلال اصلى است. اگرچه فشار بالا است، جمع شدن اسفنکتر با بلع طبيعى است.
در مانومتري، انقباضات ناهماهنگ و غير دودي با دامنه طبيعي يا بالا ديده مي شود. در بيماران مبتلا به اسپاسم منتشر مري،عمل بلع به جاي ايجاد امواج:
۱٫ پريستالتيک طبيعي،انقباضات غير پريستالتيک(همزمان)و تکراري ايجاد مي کند،بعضي از بيماران امواج غير پريستالتيک بسيار قوي دارند.در مري پريستالتيک با دامنه بالا اختلال اصلي است.ولي انبساط اسفنگتر با بلع طبيعي است.اغلب در ۳/۲ ديستال مري است ولي مي تواند تمامي مري را درگير کند.
۲٫ راديوگرافي: نماي راديوگرافي اسپاسم منتشر مري به صورت درب چوب پنبه بازکن است.
نکته: آندوسکوپي مري اين بيماري کاملاً طبيعي است.
نکته: درفلوئورسکوپي،اسپاسم هاي منطقه اي،نواحي تنگي و پريستاليتسم ناهماهنگ و نامنظم به صورت مري مارپيچ(يا نماي درب چوپ پنبه بازکن)ديده مي شود.ممکن است فتق هياتال کوچک ديده شود.
فتق هياتال و ديورتيکول اپىفرنيک ممکن است از عوارض ثانويهٔ انقباضات شديد و ناهماهنگ مرى باشند. ممکن است رگورژيتاسيون و آسپيراسيون رخ دهد که احتمالاً منجر به عفونتهاى مکرر و پنومونى مىشود. با اين وجود، بهطور کلى اين بيمارى خفيف است و عوارض جدى به دنبال ندارد.
عواملي که باعث افزايش خطر ابتلا به اسپاسم مري اند عبارتند از:
• زن بودن
• خوردن و آشاميدن غذاها يا مايعات سرد يا گرم
• سوزش معده
• بيماري ريفلاکس معده(GERD)
• اضطراب
هنگامي که بايد به پزشک مراجعه کنيد:
اگر شما علائم و نشانه هايي که شما را در مورد اين بيماري نگران مي کند داريد به دکتر خود مراجعه کنيد اسپاسم مري مي تواند باعث فشار و درد قفسه سينه شود- نشانه اي است که همچنين مي تواند توسط يک حمله قلبي ايجاد شود.
اگر شما تجربه درد و فشار قفسه سينه داريد و مطمئن نيستيد که چه چيزي باعث بروز علائم بيماري شده اند، نياز به مراقبت هاي پزشکي داريد.
– ديسفاژي، درد زير جناغ
– عصبى بودن، علائم متناوب
– شواهد دال بر انقباضات با دامنهٔ بالا در فلوئوروسکوپي، سينه راديوگرافى و مانومتري
۱٫ ديسفاژي گهگير:(به صورت اينترميتنت است) که علامت اصلي بيماران است که معمولاً ديسفاژي تومورال متفاوت است و اغلب نسبت به جامدات و مايعات مي باشد. اين حالت همراه يا بدون درد قفسه سينه است.
۲٫ درد قفسه سينه(chest pain):
که معمولاً در هنگام استراحت رخ مي دهد ولي ممکن است همزمان با بلع يا در شرايط فشار عاطفي و روحي اتفاق مي افتد. درد در ناحيه پشت استخوان جناغ احساس مي شود و ممکن است به پشت، دو طرف قفسه سينه، بازوها يا کناره هاي فک انتشار يابد.
۳٫ گاهي درد قفسه سينه همراه با ديسفاژي اتفاق مي افتد که در حين خوردن وعده ي غذايي احساس مي شود.
اسپاسم منتشر مري بر خلاف بيماري آشالازي، بيماري تنه مري مي باشد.
نکته: کاهش وزن در بيماران دچار اسپاسم منتشر مري ناشايع است.
علائم ناشى از اين اختلالات حرکتى بايد از علائم ناشى از بيمارى قلبي، تودههاى مدياستن، تومورهاى خوشخيم و بدخيم مرى و اسکلرودرمى افتراق داده شوند.
پزشک شما ممکن است تشخيص اسپاسم مري با اين روش ها را لازم بداند:
• اشعه X- از مري. در طي يک آزمايش به نام بلع باريم يا esophagram، مايع غليظي حاوي باريم به شما داده مي شود که به طور موقت آستر مري را مي پوشاند پس از آن مي توان بر روي تصاوير اشعه X آن را ديد.
• تست ارزيابي عضلات مربوط به بلع در آزمايش مانومتري مري، پزشک يک لوله نازک را از طريق بيني يا دهان به داخل مري مي فرستد تا اثر عضلات مري را در فرايند بلع بررسي کند.
• آزمون بصري که اجازه مي دهد تا پزشک داخل مري را ببيند در طول اندوسکوپي فوقاني، لوله توخالي و نازک، مجهز به يک دوربين از طريق دهان و گلو داخل مي رود تا به طور مستقيم مري مشاهده گردد.
درمان اين اختلال دشوار است. زيرا دارو درماني با نيترات ها و مسدود کننده هاي کانال کلسيم، اغلب تأثير اندک دارند. ممکن است بيمار به يک رژيم غذايي سبک که دچار درد شديد و ديسفاژي هستند به درمان پاسخ ندهند. با حفظ اسفنگتر تحتاني مي توان از بروز ازوفاژيت که مهمترين عارضه بعد از عمل جراحي است، جلوگيري کرد.
گشاد کردن مري با بالون و ايجاد برش روي عضلات نيز فقط در تعداد اندکي از بيماران مؤثر است.
در بسيارى از بيماران اطمينان دادن و درمان علامتى کفايت مىکند. هيدرالازين، نيتراتهاى طولانى اثر و داروهاى آنتىکولينرژيک ممکن است تا حدودى علائم را برطرف کنند. ممکن است بيمار به يک رژيم غذائى سبک که در پنج يا شش وعدهٔ کوچک طى روز مصرف مىشود نياز داشته باشد، بهخصوص در صورتىکه ديسفاژى مهمترين علامت باشد. بوژيناژ با ديلاتورهاى هموزن جيوه در اسپاسم منتشر يا مرى فندقشکن، کارآئى ندارد. بيمارانى که دچار درد شديد و ديسفاژى هستند و به درمان پاسخ نمىدهند. بايد از اسفنکتر گاستروازوفاژيال تا قوس آئورت و يا تا هر نقطهاى که در مانومترى قبل از عمل افزايش فشار نشان داده شده است، ميوتومى انجام شود. اين عمل را مىتوان با توراکوسکوپى يا توراکوتومى انجام داد. توراکوسکوپى براى بيمار بسيار راحتتر است و نتايج حاصل از آن نيز عالى است. روش توراکوتومى باز بايد در بيمارانى انجام شود که امکان جراحى با توراکوستومى(مثلاً، بهدليل توراکوتومى قبلي) براى آنها وجود ندارد. با حفظ اسفنکتر تحتانى مرى مىتوان از بروز اوزفاژيت، که مهمترين عارضهٔ بعد از عمل است جلوگيرى کرد. عمل جراحى در ۹۰% از موارد موفقيتآميز است. در صورتىکه بعد از جراحى درد مداوم و ديسفاژى برطرف نشود. مىتوان بيمار را تحت عمل ازوفاگکتومى کامل(برداشتن کامل مري) و ازوفاگوگاستروستومى گردنى قرار داد.
درمان اسپاسم مري که گاه گاهي رخ مي دهد:
براي اسپاسم مري که گاه گاهي رخ مي دهد، درمان ممکن است لازم نباشد اما اگر اسپاسم مري با توانايي خوردن يا نوشيدن تداخل داشته باشد، درمان ضروري و در دسترس است.
اگر اسپاسم مري را فقط گاه به گاه داريد، ممکن است به درمان نياز نداشته باشيد. اگر چه درد قفسه سينه همراه با اسپاسم مري مي تواند هشدار دهنده باشد، اين علامت ممکن است در چند دقيقه از بين برود.
• درمان اسپاسم مري که با خوردن و نوشيدن تداخل مي کند.
اگر اسپاسم مري خوردن يا نوشيدن را براي شما دشوار ساخته، پزشک شما ممکن است درمان را توصيه کند اين گزينه ها ممکن است شامل موارد زير باشند:
• مديريت برخي شرايط اساسي، شرايطی از قبيل سوزش سردل يا بيماري ريفلاکس معده ممکن است باعث اسپاسم شود و درمان اين شرايط ممکن است احتمال بروز علائم اسپاسم مري را کاهش دهد. درمان اختلالات زمينه اي، رواني مانند اضطراب يا افسردگي نيز ممکن است به تسکين اسپاسم مري کمک کند.
• داروهايي براي آرامش عضلات بلع؛ پزشک ممکن است داروهايي براي کمک به شل شدن عضلات و کاهش شدت انقباضات توصيه کند. داروهاي شل کننده عضلات ممکن است شامل داروهاي نيترات، ايزوسوربايد(Isordil)، نيفديپين(Procardia)، ديلتيازم(Cardizem، Tiazac،. ديگران) و يا dicyclomine (Bentyl) باشند.
• داروهاي ضد افسردگي که درد را کنترل مي کنند ؛ ممکن است پزشک شما داروهاي ضد افسردگي سه حلقه اي، مانند آمي تريپتيلين، ايمي پرامين (توصيه نمايد) و ترازودون، براي کاهش درد تجويز کند.
• جراحي در موارد نادر، جراحي ممکن است يک گزينه ديگر درماني کمک کننده باشد. يکي از گزينه هاي جراحي يک روش براي ايجاد انقباضات مري ضعيف شده توسط برش برخي از عضلات که در آن اسپاسم رخ مي دهد(myotomy) است
*ضعيف بودن زبان و ضعف ماهيچهي گونهها
*اسپاسم مري يا آشالازي
*بيماريهاي انسداد ريوي
*نارسايي احتقاني قلب
*التهاب مري
*برگشت غذا از مري به معده(رفلاکس)
با انتخاب دقيق غذاها از نظر غلظت و نرمي(غذاهاي پوره شده به جاي مايعات غليظ) از ورود غذا به مسير تنفسي، پيشگيري نماييد. ميتوان با عسل، پودر شيرخشک، سيب زميني پخته و رنده شده و يا پودر مغزها، غلظت غذاها را افزايش داد.
*گواتر
*با تحليل عضلات در هر بيماري
*پارکينسون
*آلزايمر
*اماس
*تحليل اعصاب بدن
نکتهي مهم اينجاست که در صورت ابتلا به هر کدام از بيماريهاي فوق، حتماً اختلال بلع به وجود نخواهد آمد، ولي در صورت پيشرفت بيماري و هرگونه تحليل قواي ماهيچهاي يا اعصاب، امکان بروز اين عارضه وجود دارد.
اهداف رژيم درماني در اين اختلال:
۱-جلوگيري از انسداد گلو و مسير تنفسي به وسيلهي غذاها و نوشيدنيها
۲-معرفي غذاهايي که تقويت کنندهي سيستم بلع هستند.
۳-حفظ وزن مطلوب بدن و جلوگيري از کاهش وزن
۴-غلظت و نوع رژيم بسته به تحمل هر فرد دارد، بايد خود فرد در تنظيم برنامهي غذايياش حضور داشته باشد.
۵-در شرايط پيشرفت اختلال، تشويق بيمار به استقلال در غذا خوردن.
توصيههاي تغذيهاي و رژيم غذايي:
*در گروه چربيها کره، مارگارين، خامه ترش، پنير خامهاي، مايونز و سس سفيد با دقت در غلظت آنها پيشنهاد ميشود.
*در مورد ميوهها، آب ميوهها بدون دانه و يا تهماندهي ميوه مصرف شود.
*گوشتهاي نرم و پوره شده و جوان مصرف شود. گوشتهاي پير، سفت و رشتهاي هستند و در بلع اين افراد، ايجاد مشکل ميکنند. ماهي و مرغ در تکههاي ريز و نرم استفاده شود و تخم مرغ حتماً پخته و مخلوط با يک مادهي نرم مانند ماست يا سُس داده شود تا از خشکي آن و ايجاد انسداد جلوگيري شود.
*با انتخاب دقيق غذاها از نظر غلظت و نرمي(غذاهاي پوره شده به جاي مايعات غليظ) از ورود غذا به مسير تنفسي، پيشگيري نماييد. ميتوان با عسل، پودر شيرخشک، سيب زميني پخته و رنده شده و يا پودر مغزها، غلظت غذاها را افزايش داد.
*فراموش نکنيد غذاهايي مانند ژله و ژلاتين در دماي بدن به حالت مايع درآمده و ممکن است ايجاد مشکل کند.
*برنامه غذايي با گذشت زمان به سمت غذاهاي نرم پيش رود.
*از نوشيدنيهاي بسيار داغ، قهوه، چاي غليظ، آبميوههاي ترش، غذاهاي خشک مانند کراکرها، ماهيهاي استخواني، مواد چسبنده مانند موز، کره بادام زميني و غذاهاي ادويه دار خودداري کنيد.
*در صورت عدم مصرف غلات کامل، ميوهها و سبزيها، رژيم غذايي را از لحاظ کمبود فيبر و ويتامينها از جمله ويتامين ث کنترل کنيد.
*به برخي مواد غذايي مانند ذرت بوداده، غلات سبوس دار، مغز(به مقدار زياد)، پنير محلي، ميوهي با پوست، کرفس، آناناس و ساير ميوههايي که فيبر سفتتري دارند و همزماني بعضي غذاها با هم مانند گوشت و غذاهاي خشک مانند نانهاي ساندويچي، چيپس با هم و يا با موادي که باعث چسبندگي ميشوند مانند کره بادام زميني، موز، سيب زميني پوره شده بايد بسيار دقت شود؛ چرا که به راحتي باعث برگشت غذا و ورود مواد به ريه(آسپيراسيون) ميشوند.
*براي افرادي که حس دهاني آنها بسيار کم شده، از غذاهاي سردتر استفاده کنيد.
*فراموش نکنيد که هيچ داروي گياهي را بدون مشورت با پزشک استفاده نکنيد.
*و بدانيم که با رژيم غذايي يا مکمل اختلال بلع درمان نميشود بلکه بدين وسيله از تحليل بيشتر فرد جلوگيري ميشود.
اسپاسم مري، انقباض دردناک عضلات است که مري را تحت تاثير قرار مي دهد. مري شما يک لوله دراز تو خالي است که از حلق به معده شما مي رود.
اسپاسم مري مي تواند مانند: درد شديد و ناگهاني قفسه سينه که به شما اجازه مي دهد که بعد از چند دقيقه آن را حس کنيد. اسپاسم مري معمولا به ندرت رخ مي دهد اما براي برخي از افراد، اسپاسم مري مکرر و شديد است. انقباض عضلاني ممکن است از عبور مواد غذايي و مايعات به درستي از طريق مري جلوگيري کند. اسپاسم مري مي تواند به مشکلات مزمن بلع و درد منجر شود.